Gıda Atıklarının Çevreye Verdiği Zararlar
En temel ihtiyacımız olan gıdaların, atıklarından meydana gelebilecek kirliliği biliyor musunuz? Bu atıkları azaltmak için ilk adımı kendi mutfağımızdan atmaya ne dersiniz? Hadi gelin birlikte Gıda Atıklarını ve etkilerini inceleyelim.
Hazırlayan: Çevre Mühendisi İnci Damla Köroğlu
Gıda Atığı Nedir ?
Gıda Atığı; İnsan tüketimi için üretilmiş ancak insan tarafınca tüketilmemiş olan gıda ürünlerine denir. Gıda atıkları literatürde genellikle önlenebilir gıda atıkları ve önlenemez gıda atıkları olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Önlenebilir gıda atıkları çöpe atılmadan önce yenilebilir (tüketilebilir) durumda olan gıdalardır. Zorunlu (önlemez/engellenemez) gıda atığı ise normal koşullarda tüketilmesi uygun olmayan mesela, kahve telvesi, yumurta kabuğu gibi gıda atıklarıdır.
Gıda İsrafı Nedir?
Gıda israfı, temel olarak üretilen gıdaların tüketilemeden çöpe gitmesidir. Tüm dünyada israf edilen gıda ürünlerinin dörtte biri ile açlığa çözüm bulunabileceği belirlenmiştir. Dünya genelinde yaklaşık 1 milyar insanın aç olduğu ve yetersiz beslendiği düşünüldüğünde, inanılmaz bir israfın yaşandığı gözlenmektedir.
Gıda israfı ekonomik faktörler, yönetimsel problemler ve teknolojik nedenler gibi pek çok sebepten dolayı ortaya çıkmaktadır. Ancak bahsi geçen 1 milyar gıda israfının yaklaşık olarak yarısının perakendecilik ve nihai tüketiciden kaynaklandığı görülmekte ve bu durum bireylerin davranışlarının ve alışkanlıklarının gıda israfında önemli bir yere sahip olduğunu göstermektedir.
Gıda Atıklarının Çevreye Etkileri
Restoran, lokanta ve kafelerde müşterinin tüketebileceğinden fazla yemek hazırlanması, tabakta bırakılan yemeklerin sağlık riski taşıması nedeniyle kullanılamaması ve bağışlanamamasından dolayı çöpe gitmesi, tüketicilerin son tüketim tarihine dikkat etmemeleri ve gereğinden fazla yapılan alışveriş gıda atığına neden olmaktadır.
Gıda atıkları, sürdürülebilirliğin hem çevresel hem sosyal hem de ekonomik boyutunu olumsuz etkilemektedir. Besin gruplarına göre her yıl meyve-sebzelerin %40-50’si, tahılların %30’u, yağlı tohumlar, et ve süt grubunun %20’si, balıkların %35’i çöpe atılmakta ve yılda 3 milyar insanı besleyecek gıda israf edilmektedir.
Gıda Atıklarını Önlemek Amacıyla Alınan Önlemler
Gıda Atıklarını önlemek amacıyla Birleşmiş Milletler 2015 yılında Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerini (SDG) kabul ederek 2030 yılına kadar perakende ve tüketici seviyelerinde kişi başına küresel gıda atıklarını yarı yarıya azaltmak ve hasat sonrası kayıplar ile üretim ve tedarik zinciri süresince gıda kayıplarını azaltmak üzere çalışmalara başlamıştır. Ve Birleşmiş Milletler 2020 senesinde toplumda bu konuda farkındalık yaratmak amacıyla her yılın Eylül ayının 29. Gününü Uluslararası Gıda Kaybı ve İsrafı Farkındalık Günü olarak belirlemiştir.
Gıda Atıkları Nelerdir?
Bir çok restoranın katıldığı bir araştırma sonucunda açığa çıkan Gıda Atığının miktarının ve grubunun belirlenmesi hedeflenmiştir. İşletmelerde en çok atık oluşturan gıda gruplarını öğrenmek için yöneltilen sorudan alınan yanıtlara göre 9 faktör oluşturulmuştur. Katılımcıların %68.9 çok atılan ürünlerin sebzeler, %13.7 etler, %13.7 ekmekler, %10.3 garnitürler, %3.4 yağlar, %3.4 kahvaltılık ürünler, %3.4 donuk ürünler, %3.4 ise mezeler ve kızartmalar olduğunu belirtmiştir
Gıda Atıkları Nasıl Önlenir?
Daha Sağlıklı ve Sürdürülebilir Diyet Benimsenebilir
Metropol kent yaşamı nedeniyle özellikle çalışan nüfusun besleyici öğünler hazırlaması zor olabilmektedir. Ancak sağlıklı öğün hazırlamak sanıldığı kadar zaman alıcı değildir. Bir planlama ile internetten bile erişebileceğiniz onlarca sağlıklı tarife ulaşmak son derece kolaydır.
Sadece İhtiyacımız Kadar Alışveriş Yapmalıyız
Haftalık gıda listesi yapmalıyız. Alışveriş listemize sadık kalarak hem gıdadan hem de paranızdan tasarruf edebiliriz.
Dış Görünüşü Kötü Olan Meyve ve Sebzeleri Atmayın
Yiyecekleri görünüşünden dolayı atmayın. Şekilleri değişik veya zedelenmiş meyve ve sebzeler, keyfi standartları karşılamadığı için genellikle atılır. Örneğin olgun meyveleri, meyve suları, smoothie ve tatlı hazırlamak için kullanabilirsiniz.
Gıdaları İyi Depolamak ve Stoklamak
Daha önce aldığımız gıdaları dolabınızın ya da buzdolabınızın ön tarafına, yeni aldıklarınızı ise eskilerin arkasına yerleştirin. Buzdolabında depoladığınız yiyeceklerinizi taze tutmak için hava geçirmeyen saklama kapları kullanın ve böceklerin içeri girmesini önlemek için paketlerin kapalı olduğundan emin olun.
Gıda Etiketlerini Okumayı Öğrenin
Gıdaların etiketlerinde yer alan son kullanma tarihi ve tavsiye edilen tüketim tarihi arasında büyük fark vardır. Gıdalar, tavsiye edilen tüketim tarihinden sonra yenmek için hala güvenli olsa da son tüketim tarihinden sonra tüketilmemelidirler. Trans yağlar ve koruyucular gibi sağlıklı olmayan içerikler için gıda etiketlerini kontrol edin ve ilave şeker veya tuz içeren gıdalardan kaçının.
Porsiyon Miktarlarını Küçültün
Evde hazırlayacağınız yemeği kaç kişi yiyecekse ona göre hazırlayabilirsiniz. Restoranlarda yemek sipariş ettiğimiz zaman bazı yemeklerin porsiyonları büyük gelebilir. Bu tarz yemekleri paylaşarak hem tasarruf etmiş oluruz hem de Gıda Atığını engellemiş oluruz.
Fazla Hazırlanan Yemekleri Dondurun
Kendinize pişirdiğiniz yemek fazla gelirse ve bunu her gün yemek istemiyorsanız, vakum ya da saklama kutularına koyup buzlukta saklayabilirsiniz. Bu sayede evde yemek olmadığında sizin için kurtarıcı olarak buzluğunuzda yeri olacak hem de Gıda israfını önlemiş olacaksınız.
Yerel Gıda Üreticilerini Destekleyin
Yerel ürünler satın alarak bölgenizdeki aile çiftçiliğini ve küçük işletmeleri destekleyebilir ve lojistik mesafesini düşürerek çevre kirliliği ile mücadeleye yardımcı olursunuz.
Gıdalara Saygı Duyun
Yemek hepimizi birbirimize bağlar. Gıdanın tarladan çatala gelinceye kadar olan tüm sürecinin bilincinde olarak gıda ile bağlantı kurun. Çiftçileri tanımaya çalışarak, gıda üretimi hakkında bilgi edinin.
Balık Çeşitlerini Yaşatın
Morina balığı ya da ton balığı gibi aşırı avlanma riski altında olan balık türleri yerine uskumru veya ringa balığı gibi daha bol bulunan balık türlerini tüketin. Eko etiketli veya sertifikalı balıklar gibi sürdürülebilir şekilde yakalanan veya yetiştirilen balıkları satın alın.
Daha Az Su Kullanın
Su olmadan gıda üretemeyiz. Çiftçilerin yiyecek üretmek için daha az su kullanması gerektiği gibi bireylerin de gereksiz su tüketimini azaltması gerekmektedir. Örneğin dişlerinizi fırçalarken suyu kapatmak, araba yıkarken fazla su kullanımından kaçınmak gibi.
Gıdalarınızı Paylaşın
Tüketmeyeceğiniz gıdaları bağışlayın. Örneğin, cep telefonlarındaki uygulamalar sayesinde komşularınız ve yerel işletmelerle bağlantı kurabilir ve tüketmediğimiz fazla gıdaları atmadan paylaşabiliriz.
Gıdalarımız olmadan hayatlarımızı sürdürmemiz ne yazık ki imkansız. Bizde ilk işe evimizden başlayarak Gıda Atıklarını azaltabiliriz. Yiyeceğimiz kadar sebze ve meyve alarak, paketlenmiş gıdaları daha az tercih ederek ve gıdalarımızı paylaşarak ilk adımı atmış olabiliriz.
Hazırlayan: Çevre Mühendisi İnci Damla Köroğlu
Kaynaklar;
https://en.wikipedia.org/wiki/Food_loss_and_waste
https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/sustainability/food-waste/
- Bir seçim yapmanız sayfanın tamamının yenilenmesine neden olur.
- Bir seçim yapmak için boşluk tuşuna sonra ok tuşlarına basın.