Ruh Sağlığı Fiziksel Sağlığı Nasıl Etkiler?

Sağlıklı Olmak Nedir?

Kimilerine göre “fiziksel olarak hasta olmama durumu olarak” tanımlansa da ruh ve bedensel sağlığı bir bütündür ve ayrılmaz bir ikilidir.

Dünya sağlık örgütüne göre sağlık; sadece hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir. (1)

Bilim insanları, zihinsel sağlığınızı iyileştirmenin genel fiziksel sağlığınızı iyileştirebileceğini söylemektedir.

Hazırlayan: Diyetisyen Damla Türkay

Stresin Vücut Üzerindeki Etkileri

Stres, kas-iskelet sistemi, solunum, kardiyovasküler, endokrin, gastrointestinal, sinir ve üreme sistemleri dahil olmak üzere vücudun tüm sistemlerini etkiler. (2)

Akut Stres vs Kronik Stres

Akut stres kısa süreli strestir. Kronik stres, uzun döneme yayılmış süregelen strestir. Akut strese örnek olarak kısa bir süre için maruz kaldığınız herhangi bir stres verilebilir - trafik sıkışıklığı, eşinizle tartışma, patronunuzun eleştirisi veya evinize hırsız girmesi gibi.

Ancak bir taksi şoförüyseniz ve her gün sayısız trafik sıkışıklığına takılıyorsanız veya kötü bir ilişkiniz varsa ve eşinizle sürekli tartışıyorsanız veya toksik bir patron için çalışıyorsanız veya suç oranı yüksek bir şehirde yaşıyorsanız ve az önce ‘akut’ olarak tanımladığımız stresleri sürekli yaşıyorsanız bunların hepsi kronik strese dönüşebilen akut stres örnekleridir.

Bununla birlikte, vücut kronik stresle başa çıkmakta belli bir süre sonra zorlanır. Zamanla, kronik stres dinlenme halindeyken kalp atış hızınızı, kan basıncınızı, solunum hızınızı ve kas gerginliği seviyenizi kademeli olarak artırır, bu nedenle vücut artık normal şekilde çalışmanızı sağlamak için dinlenme halindeyken daha da fazla çalışmak zorunda kalır. (3)

Stresin Etkilediği Vücut Sistemleri:

Kas-İskelet Sistemi:

Vücut stresli olduğunda, kaslar gerilir. Kas gerginliği, strese karşı refleks bir tepkidir.

Ani (akut) başlayan stres ile kaslar bir anda gerilir ve stres geçtiğinde gerginliğini serbest bırakır. Kronik streste ise vücuttaki kaslar akut stres kadar şiddetli olmamakla birlikte sürekli gerginlik halindedir. Örneğin hem gerilim tipi baş ağrısı hem de migren baş ağrısı, omuzlar, boyun ve baş bölgesindeki kronik kas gerilimi ile ilişkilidir. Bel ve üst ekstremitelerdeki kas-iskelet ağrısı da stresle, özellikle iş stresiyle ilişkilendirilmiştir.

Solunum Sistemi:

Stres ve güçlü duygular, burun ve akciğerler arasındaki hava yolu daraldığı için nefes darlığı ve hızlı nefes alma gibi solunum semptomları ile kendini gösterebilir. Bazı araştırmalar, sevilen birinin ölümü gibi akut bir stresin aslında astım krizlerini tetikleyebileceğini göstermiştir. (4)

Kardiyovasküler Sistem:

Amerikan Kalp Derneği Bilimsel Açıklamasına göre; psikolojik açıdan sağlıksız olmak; kalp sağlığını, felç riskini ve diğer kardiyovasküler hastalıkarı doğrudan etkilemektedir.

Açıklamada öne çıkanlar ise şu şekilde:

• Depresyon ve olumsuz psikolojik sağlık durumları, daha az sağlıklı bir kalp ve beden ile ilişkilendirilirken, iyimserlik ve diğer olumlu zihinsel sağlık durumları daha sağlıklı bir kalp ve beden ile ilişkilidir.
• Sağlık uzmanları, kalp hastalığı olan veya kalp hastalığı riski taşıyan kişileri değerlendirirken veya tedavi ederken hastaların psikolojik sağlığını göz önünde bulundurmalıdır.
• Psikolojik sağlığı iyileştirmek, daha sağlıklı bir kalbe ve daha sağlıklı bir vücut bütünlüğünü sağlayabilmektedir.

Açıklama; depresyon, kronik stres, kaygı, öfke ve karamsarlık gibi olumsuz psikolojik sağlık durumlarını, kalp atışı düzensizlikleri, sindirim şikayetleri, artan kan basıncı, enflamasyon ve kalbe giden kan akışının azalması gibi potansiyel olarak zararlı biyolojik tepkilerle ilişkilendirmiştir.

Ayrıca sigara ve sağlıksız beslenmeyle bağlantılı olumsuz psikolojik faktörlerin de kalp problemlerini ve felç riskini artırdığını belirtmiştir.

Açıklama, düzenli zihinsel sağlık taramaları, psikolojik terapi ve zihin-beden programlarının daha iyi kardiyovasküler bütünlüğü sağlayabileceğini öne sürmüştür. Genel ve işle ilgili stres, kalp hastalığına yakalanma veya kalp hastalığından ölme riskinin % 40 artmasıyla ilişkilendirilmiştir. (5)

Endokrin Sistem:

Birisi bir durumu zorlayıcı, tehdit edici veya kontrol edilemez olarak algıladığında, beyin, endokrin stres yanıtının birincil itici gücü olan hipotalamik-hipofiz-adrenal (HPA) eksenini içeren bir dizi olay başlatır. Bu sonuçta, genellikle “stres hormonu” olarak adlandırılan kortizol içeren steroid hormonlarının üretiminde bir artışla sonuçlanır.

Kortizol, bağışıklık sistemini düzenlemek ve enflamasyonu azaltmak için önemli bir hormondur. Kortizolün artışı ile kronik yorgunluk, metabolik bozukluklar (örneğin, diyabet, obezite), depresyon ve bağışıklık bozuklukları dahil olmak üzere çok sayıda fiziksel ve zihinsel sağlık durumu tetiklenebilmektedir.

Mide Bağırsak Sistemi:

Bağırsakta, oldukça bağımsız olarak işlev görebilen ve beyinle sürekli iletişim halinde olan yüz milyonlarca nöron vardır. Stres, bu beyin-bağırsak iletişimini etkileyebilir ve daha kolay hissedilmesi için ağrı, şişkinlik ve diğer bağırsak rahatsızlıklarını tetikleyebilir.

Stres, bağırsak bakterilerindeki değişikliklerle ilişkilidir ve bu da ruh halini etkileyebilir.

Mide:

Stres ağrı, şişkinlik, mide bulantısı ve diğer mide rahatsızlıklarını daha kolay hissettirebilir. Stres yeterince şiddetliyse kusma meydana gelebilir. Ayrıca stres, iştahta gereksiz bir artışa veya azalmaya neden olabilir. Sağlıksız diyetler de kişinin ruh halini bozabilir.

Sanılanın aksine stres midede asit üretimini artırmaz ve mide ülserine neden olmaz. Fakat bir bakteriyel enfeksiyona neden olabilir. Stresli olduğunuzda ülserler daha sık olabilir.

Bağırsak:

Stres ayrıca bağırsaklarda ağrı, şişkinlik veya rahatsızlığın daha kolay hissedilmesine neden olabilir. Yiyeceklerin vücutta ne kadar hızlı hareket ettiğini etkileyebilir, bu da ishale veya kabızlığa neden olabilir. Ayrıca stres, bağırsakta ağrılı olabilen kas spazmlarına neden olabilir.

Kadın ve Erkek Üreme Sistemi:

Kronik stres sperm üretimini ve olgunlaşmasını olumsuz etkileyerek, gebe kalmaya çalışan çiftlerde zorluklara neden olabilir. Stres, bir kadının gebe kalma yeteneğini, hamileliğinin sağlığını ve doğum sonrası uyumunu olumsuz etkileyebilir.

• Stresi yönetebilmek zihinsel açıdan sağlıklı olabilmenin sadece bir göstergesi aslında. Zihin ve beden birçok yönden bağlantılıdır.

Uzmanlar; yeterli uyku, düzenli egzersiz, dışarı çıkma (sosyal yaşam), besleyici bir diyet ve stres yönetiminin zihinsel sağlığı iyileştirmenin yolları olduğunu söylemektedirler.

Stres Yönetimi

• Sağlıklı bir sosyal yaşantının sürdürülmesi
• Düzenli fiziksel egzersiz yapmak
• Her gece yeterli miktarda uyku almak

Bu yaklaşımların fiziksel ve zihinsel sağlık için önemli faydaları vardır ve sağlıklı bir yaşam tarzı için kritik yapı taşları oluştururlar. Ek destek istiyorsanız veya aşırı veya kronik stres yaşıyorsanız, bir psikolog günlük yaşamınızı etkileyen zorlukları ve stres faktörlerini belirlemenize ve genel fiziksel ve zihinsel sağlığınızı iyileştirmek için en iyi şekilde başa çıkmanıza yardımcı olacak yolları bulmanıza yardımcı olabilir. (5)

1. https://www.who.int/about/governance/constitution#:~:text=Health%20is%20a%20state%20of,belief%2C%20economic%20or%20social%20condition.
2. https://www.apa.org/topics/stress/body#:~:text=The%20consistent%20and%20ongoing%20increase,%2C%20heart%20attack%2C%20or%20stroke.
3. https://www.lifelinescreening.com/health-education/peripheral-artery-disease/chronic-stress-vs-acute-stress?sourcecd=WNAT003
4. https://www.apa.org/topics/stress/body#:~:text=The%20consistent%20and%20ongoing%20increase,%2C%20heart%20attack%2C%20or%20stroke.
5. https://newsroom.heart.org/news/mental-health-is-important-to-overall-health-and-heart-disease-prevention-and-treatment