Plastikteki Sağlık Riski ve Sürdürülebilirlik

Geliştiren: Özel Beslenme 29 Mayıs 2022

Sürdürülebilirlik Nedir?

En geniş anlamıyla sürdürülebilirlik, bir süreci zaman içinde sürekli olarak sürdürme veya destekleme yeteneğini ifade eder. İş ve politikada sürdürülebilirlik, doğal veya fiziksel kaynakların tükenmesini önlemeye çalışır, böylece uzun vadede kullanılabilir durumda kalırlar. (1)

Sürdürülebilirlik sadece “çevrecilik” değildir. Sürdürülebilirliğin çoğu tanımında sosyal eşitlik ve ekonomik kalkınma ile ilgili endişeler de yer almaktadır. (2)

Hazırlayan: Diyetisyen Damla Türkay

Plastiklerdeki Gizli Sağlık Riskleri ve Sürdürülebilirlik

Sürdürülebilirliğin 3 ilkesi nedir?

Sürdürülebilirlik ilkeleri, bu kavramın temsil ettiği şeyin temelidir. Bu nedenle sürdürülebilirlik üç temel ilkeden oluşur: ekonomi, toplum ve çevre. Bu ilkeler gayri resmi olarak kâr, insan ve gezegen olarak da kullanılmaktadır. (3)

Neden Sürdürülebilirlik?

Sürdürülebilirliğin arkasındaki motivasyonlar genellikle karmaşık, kişisel ve çeşitlidir. Çoğu insan için sürdürülebilirlik, ileriki nesillere bırakacağımız gelecek için çaba harcamaktır. Bir değer olarak sürdürülebilirlik, bu değeri politikalarında, günlük faaliyetlerinde ve davranışlarında sergileyen birçok kişi ve kuruluş tarafından paylaşılmaktadır. (2)

Plastiklerdeki Gizli Sağlık Riskleri!!

Plastik ürünler modern hayatın her yerinde yer almaktadır. İlk kullanımlar, doğal kauçuğun insan elleriyle şekillendirildiği ve tarih öncesi mezoamerika'da kullanım nesneleri olarak polimerize edildiği MÖ 1600 yılına kadar uzanmaktadır.

Plastikler; modern yaşamda, halk sağlığında ve tıpta çok önemli malzemelerdir. Kimyasal, fiziksel ve biyolojik bozulmaya karşı dirençleri nedeniyle kullandığımız çoğu materyal büyük ölçüde plastiğe dayanır. Bu özellikle sağlık sektörü için geçerlidir. Plastiğin diğer birçok modern kullanımında olduğu gibi, tıpta ve halk sağlığında sık kullanılmasının sebebi; bu malzemelerin çok yönlülüğü ile son derece düşük maliyetle bir araya gelmesidir. Bunun yanında plastiklerin yaygın kullanımı ve içerdiği birçok katkı maddesi nedeniyle, plastikler bir dizi potansiyel insan sağlığı adına risk ve çevresel riskler oluşturmaktadır.

Plastiklerden kaynaklanan insan sağlığı riskleri, monomerik yapı taşlarından (örneğin bisfenol A), katkı maddelerinden (örneğin plastikleştiriciler) veya ikisinin bir kombinasyonundan (örneğin antimikrobiyal polikarbonat) kaynaklanabilir.

Bisfenol A (BPA)

Bisfenol A (BPA), polikarbonat plastiklerin monomerik yapı taşı olarak bilinir. Bununla birlikte, polivinil klorür (PVC) gibi diğer plastiklere katkı maddesi olarak da sıklıkla kullanılır. Birçok yiyecek ve içeceğin ambalajı plastikten oluşur ve doğal olarak da BPA içerir. BPA özellikle yüksek sıcaklıklarda zamanla yiyeceklere sızabilmektedir.

Gıda, başlıca maruziyet kaynağı olarak kabul edilirken, öncelikle soluma yoluyla ek çevresel maruziyetler meydana gelebilmektedir.

Maruziyet çok fazla!

2005 yılında, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), 394 Amerikalı yetişkinden oluşan bir referans popülasyonda BPA'nın vücut yükünü değerlendirmiştir. İdrar numunelerinin %95’i, saptanabilir BPA seviyelerini ortaya koymuştur. CDC tarafından daha geniş bir takip çalışması, incelenen ABD katılımcılarının 2517'sinde %92,6'lık bir tespit sıklığı bildirmiştir. (4)

BPA: Kanser Riskini Artırabilecek Yaygın Kimyasal

Çalışmalar, yaygın kimyasal BPA'yı obezite, prostat kanseri ve kriptorşidizm (inmemiş testisler) dahil olmak üzere çok sayıda sağlık problemiyle ilişkilendirmektedir.

Uzmanlar, çok sayıda üründe kullanılan, ancak en yaygın olarak plastik su şişelerinde, yazar kasa fişlerinde ve teneke kutularda bulunan bir katkı maddesi olan bisfenol A'ya (BPA) maruz kalmanın insan sağlığını bildiğimizden daha fazla etkileyebileceğini ortaya koymaktadır.

ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), BPA'nın her yaştan insan için güvenli olduğunu, ancak kimyasalın damlatmaz bardaklarda, biberonlarda ve çocuklar tarafından kullanılan diğer kaplarda kullanılmasını yasakladığını söylemiştir.

Vücutta sentetik östrojen gibi davranan BPA ile ilgili daha önce yapılan araştırmalar, primatlarda düşükler ve doğum kusurlarının yanı sıra kadınlarda davranış sorunları, erkeklerde iktidarsızlık, kalp hastalığı riskinde artış ve diğer sağlık sorunlarını ortaya koymuştur.

BPA ve Kanser Riskinde Artış

Chicago'daki Illinois Üniversitesi'nde fizyoloji profesörü olan Gail Prins'in araştırmasına göre, BPA'ya erken maruz kalma, bir kişinin prostat kanseri geliştirme riskini artırmaktadır.

Prins, hayvan modellerinde günlük BPA maruziyet seviyelerini test etmiştir ve BPA'nın östrojen etkisinin prostat kök ve progenitör hücrelerini "yeniden programladığını" bulmuştur.

BPA Testisleri Etkileyebilir

Fransız araştırmacılar, zamanında doğan bebeklerin yüzde beşini etkileyen bir durum olan inmemiş testisli bebeklerde BPA maruziyetini testis hormonundaki kusurlarla ilişkilendirmişlerdir.

BPA Obezite Riskini Artırabilir

Araştırmacılar ayrıca doğum öncesi BPA'ya maruz kalmanın yağ dokusunda enflamasyona yol açabileceğini ve kişinin daha ileriki yaşlarında obez olma ihtimalini artırabileceğini söylemektedir. (5)

Son olarak, epidemiyolojik çalışmalar, kadınlarda bulunan BPA kan seviyeleri ile obezite, endometriyal hiperplazi, tekrarlayan düşükler, kısırlık ve polikistik over sendromu dahil olmak üzere bozulmuş sağlık arasında ilişkileri ortaya koymuştur.

Plastik Kirliliği

Plastiğin insanlığa sağladığı temel hizmetlerin ve bunlarla ilişkili insan sağlığı risklerinin ötesine bakıldığında, plastiğin önemli doğal süreçleri ve yaşam kalitesini kirletme ve bozma potansiyeline dair birçok kanıt bulunmaktadır.

Plastik Üretimi ve Sürdürülebilirlik

İnsan sağlığı riskleri bir yana, tek kullanımlık, kısa ömürlü tüketim ürünleri için sınırlı geri dönüştürülebilirliğe sahip son derece dayanıklı plastiklerin sürekli artan üretimi sürdürülemez bir durumdur. Plastik üretimi petrol bazlıdır ve dünya petrol üretiminin %8'ini oluştururken, %4'ü hammadde ve %3–4'ü üretimde enerji gereksinimini karşılamaktadır. Plastik üretim hacminin üçte birinden fazlası tek kullanımlık ürünler içindir.

Sorunu ele almak için, yaygın olarak kabul edilen 3 R kavramı, azaltmak, yeniden kullanmak, geri dönüştürmek, (reduce, reuse, recycle) yeterli olmayacaktır. Daha önce önerilen çabalara dayanarak, sistem düzeyinde yeniden düşünmek (rethink) için dördüncü bir R ve politika ve yönetişim düzeyinde önlemleri teşvik etmek için beşinci bir R arzu edilir: kısıtlamak (restrain).

5 R kavramı, yani azalt, yeniden kullan, geri dönüştür, yeniden düşün, kısıtla, plastiklerin yol açtığı çevre ve insan sağlığı sorunlarını ele alan uyarlanabilir önlemler için tüketiciler, endüstri ve hükümet için yol gösterici bir ilke olarak hizmet edebilir. (4)