Neden Bitkisel Protein Kaynağı Tüketmeliyiz?

 Dünya nüfusunun 2050 yılında 10 milyara ulaşacağını, yeterli ve dengeli beslenmenin çok zorlaşacağını özellikle protein kaynaklarına ulaşmada güçlükler yaşanacağı öngörülmektedir.[1]

2050 itibariyle dünyada günümüze kıyasla fazladan yaklaşık 2 milyar insan olacağını göz önüne aldığımızda gezegenin, artan insan ve hayvan nüfusunu birlikte besleyebilmesi mümkün değil. Bu yüzden Dünya, sürdürülebilir beslenmeyi benimseyerek alternatif protein kaynaklarına yönelmektedir.

Hazırlayan: Diyetisyen Şevval Beyza Kulaksız

Sürdürülebilir Beslenme Nedir?

Gıda Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) sürdürülebilir sağlıklı diyeti “Sürdürülebilir diyetler çevresel etkisi düşük olan, besin ve beslenme güvencesini ve günümüz ve gelecek nesiller için sağlıklı yaşamı destekleyen diyetlerdir” diye tanımlamaktadır. Sürdürülebilir sağlıklı diyetler bireyin sağlığını ve  iyilik  halini  tüm  yönleri  ile  geliştiren,  düşük çevresel  etkisi  olan,  erişilebilir,  maliyeti karşılanabilir,  güvenilir,  eşitlikçi  ve  kültürel  olarak kabul  edilebilir  beslenme  örüntüleridir. Hedefi tüm bireylerin optimal büyüme ve gelişmesini sağlamak, günümüz ve gelecek nesillerin tüm yaşam sürecinde fiziksel, mental ve sosyal  yönden  iyilik  halini  geliştirmek, biyoçeşitliliğin ve gezegenin korumasını  desteklemektir. [2]

Sürdürülebilir Beslenme Neden Önemli?

FAO, 2050 yılında artan dünya nüfusunun  gereksinmesinin  ve hayvansal besine olan talebin karşılanabilmesi için besin üretiminde en  az  %62  artış  sağlanmasının  gerekli  olduğunu belirtmiştir. Besin üretimi ve tüketimi çevresel bozulmanın  temel  nedenleri  arasındadır. [3]

• Küresel olarak üretilen besinin üçte biri israf  edilmekte veya  kayba  uğramaktadır.
• Sağlıksız ve sürdürülebilir olmadan üretilen besinler yeryüzü ve insanlar için risk oluşturmaktadır.
• Hayvancılık, Brezilya Yağmur Ormanları’ndaki ormansızlaşmanın %75’inden sorumlu. 
• “Sığır eti ve sığır sütü üretimi” ise hayvancılık sektörünün toplam sera gazı salınımının yüzde 65’ini kapsıyor.
• 1960’lardan günümüze insan nüfusu iki katına çıkarken ‘’hayvansal protein kaynağı’’ tüketimi en az 4 kat arttı.
• 1 kg Kırmızı Et üretimi için;5 ton su ve 120 m² lik alan kullanılıyor. Aynı alanda 160 kg patates üretilebiliyor.

Sağlıksız ve sürdürülebilirliği olmayan besin üretimi insan sağlığı ve dünya için küresel risk oluşturmaktadır. Dünya’da 820 milyondan fazla insanın her gece yatağa aç girdiği ve yetersiz beslendiği[4], 2018 yılında 1,3 milyar kişinin orta düzeyde gıda güvencesizliği yaşadığı; yani düzenli olarak besleyici ve yeterli besine erişemediği, 151 milyon çocuğun yaşına göre boy uzunluğunun kısa (bodur), 51 milyon çocuğun boy uzunluğuna göre vücut ağırlığının zayıf 2 milyardan fazla insanın mikro besin ögeleri eksikliğinin olduğu bilinmektedir.[5]

Dünya kaynaklarını tüketiyor ve bunun alarmlarını veriyor. Bu yüzden sürdürülebilir beslenmeyi benimseyerek; beslenme planlarımızda bitkisel protein kaynaklarını artırıp, hayvansal protein kaynaklarını azaltmalıyız.

Bitkisel Protein Kaynakları Faydaları

Hayvansal protein kaynaklarının yüksek karbon ayak izi ve su ayak izine sahip olması, son yıllarda artan nüfus artışı gibi sebeplerden dolayı bitkisel protein kaynaklarının beslenmeye dahil edilmesi önemli bir durum haline gelmiştir.  Büyüme, gelişme, hücrelerin onarımı ve sağlıklı yaşam için gerekli olan protein kaynaklarının azalması ve ulaşılması zor hale gelmesi yeni alternatif protein kaynaklarına duyulan talebin artmasına sebep olmaktadır.

Hayvansal protein kaynaklarının Kardiyovasküler hastalık görülmesindeki artışa katkısı, yüksek karbon ve su ayak izinden dolayı çevreye olumsuz etkisinden dolayı, bitkisel protein kaynaklarına olan gereksinim artış göstermiştir. Hayvansal protein kaynakları doymuş yağ ve kolesterolden zengin olmasından dolayı sık tüketildiği durumlarda kalp-damar hastalıkları ve kanser gibi hastalıkların oluşmasına katkı sağlamaktadır.

Yapılan çalışmalar hayvan sayısının artması iklim değişikliğini önemli miktarda etkileyen sera gazı salınımın artışına neden olduğunu göstermektedir. Ayrıca, bu tür hayvansal proteinlerin üretimi sırasında harcanan enerji ve su miktarı bitkisel protein üretimi için harcanan enerji ve su miktarından oldukça fazladır. [6] [7]

Bitkisel protein kaynaklarının su ve karbon ayak izi düşüktür. Doymuş yağ ve kolesterol içermediğinden dolayı Obezite, Kardiyovasküler hastalıklar ve Kanser gibi olumsuz hastalık durumlarına sebep olmamaktadır.

Bitkisel protein kaynaklarının diyet lifinden zengin olması da bitkisel protein kaynağı tüketmek için önemli bir sebeptir.

Hazırlayan: Diyetisyen Şevval Beyza Kulaksız

[1] Baş, A., Peksever, D., El, S. N., & Bornova, İ. Sürdürülebilir Protein Kaynakları: Bitki, Böcek, Yapay Et ve Tek Hücre Proteinleri.

[2] FAO/WHO. Sustainable healthy diets – Guiding principles. Rome, 2019.

[3] Alexandratos N, Bruinsma J. World Agriculture Towards 2030/2050: The 2012 Revision. ESA Working Paper no. 12-03. Rome: FAO, 2012.

[4] Food and Agriculture Organization of  the  UN, International  Fund  for  Agricultural  Development, UNICEF,  World  Food  Programme,  WHO.  The state of food security  and  nutrition  in  the  world.  Rome: Food and Agriculture Organization of the UN, 2018

[5] Pekcan, A. G. (2019). Sürdürülebilir beslenme ve beslenme örüntüsü: bitkisel kaynaklı beslenme. Beslenme ve Diyet Dergisi, 47(2), 1-10.

[6] González, A. D., Frostell, B., CarlssonKanyama, A. (2011). Protein efficiency per unit energy and per unit greenhouse gas emissions: potential contribution of diet choices to climate change mitigation. Food Policy, 36: 562-570.

[7] Asgar, M. A., Fazilah, A., Huda, N., Bhat, R., Karim, A. A. (2010) Nonmeat protein alternatives as meat extenders and meat analogs. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety, 9: 513-529.