Mandıralarda Açığa Çıkan Metan Gazı

Her yıl mandıra çiftliklerinde yüz binlerce ton güçlü sera gazlarından biri olan metan gazı yayılmaktadır. Peki, yayılan bu metan gazının insan sağlığına ve hayvan sağlığına verdiği olumsuz etkileri biliyor musunuz? Hadi gelin birlikte inceleyelim.

Hazırlayan: Çevre Mühendisi İnci Damla Köroğlu

SERA GAZI NEDİR?

Karbon dioksit (CO2), Metan (CH4), Nitröz Oksit (N2O), Hidroflorür karbonlar (HFCs), Perfloro karbonlar (PFCs), Sülfürhekza florid (SF6) gibi gazlarından oluşan ve atmosferde ısı tutma özelliğine sahip bileşiklere verilen genel isimdir.

Sera gazları, dünya atmosferinde ısıyı hapseden gazlardır. Güneş ışığının atmosferden geçmesine izin verir, ancak güneş ışığının getirdiği ısının atmosferden çıkmasını engeller.

METAN GAZI NEDİR?

Metan gazı karbon ve hidrojenin birleşmesi ile oluşmaktadır. Ayrıca hayvan atıklarının hammadde hale getirilmesi sırasında da metan gazı ortaya çıkar. Normal sıcaklık ve basınçlarda gaz halinde bulunan metan, kokusuzdur.

MANDIRALARDA TÜRLER BAZINDA AÇIĞA ÇIKAN METAN GAZLARI NELERDİR?

İneklerden Açığa Çıkan Metan Gazı

İneklerin neden olduğu sera gazı emisyonu, hayvancılık sektöründen kaynaklanan toplam emisyonun yaklaşık % 65’ini meydana getirir. Bu değer hayvancılık faaliyetleri sonucu ortaya çıkan sera gazının büyük bir kısmının inek kaynaklı olduğunu göstermektedir.

Mandalardan Açığa Çıkan Metan Gazı

Manda üretim faaliyeti sonucu ortaya çıkan sera gazı emisyonu toplam emisyonun %9’unu oluşturmaktadır. Bu değer süt üretiminde 390 milyon ton, et üretiminde 180 milyon ton diğer mal ve hizmetlerle birlikte toplamda 618 milyon ton CO2 eşdeğerdir.

Koyun ve Keçilerden Açığa Çıkan Metan Gazı

Küçükbaş hayvanlardan elde edilen sera gazı emisyonu toplam emisyonun % 6.5' unu meydana getirmektedir. Koyun ve keçiden elde edilen yaklaşık 299 milyon ton et, 130 milyon ton süt, diğer mal ve hizmetlerle birlikte toplam 475 milyon ton CO2 eşdeğer emisyon ortaya çıkmaktadır.

Tavuklardan Açığa Çıkan Metan Gazı

Dünya’da tavuk üretimi kaynaklı ortaya çıkan emisyon salınımı 606 milyon ton CO2 olup, bu miktar sektördeki emisyonun % 8'ini temsil etmektedir.

HAYVANCILIKTA AÇIĞA ÇIKAN METAN GAZI

Mandıralarda bulunan hayvan gübrelerinden açığa çıkan metan gazının oranını hesaplamak ve bunu devlet destekleri ile önlemek amacıyla birtakım çalışmalar yapılmıştır. Örneğin 11.000 büyükbaş hayvan kapasitesine sahip olan bir mandıraya açığa çıkan metanı yakalaması için 2 milyon dolar hibe edilmiştir.

Ödenen bu hibe ile atmosfere zarar vermeden önce gübre emisyonlarını hapseden metan çürütücüler kuruldu. Tarım departmanı kurulan bu sistemin 10 yıl boyunca 290.000 metrik ton karbondioksit salınımını önleyeceğini tahmin ediyor.

METAN GAZININ İNSAN SAĞLIĞINA ZARARLARI

Metan gazı kendi formundayken zararsız olsa da diğer kimyasallar ile karıştığında zehir etkisi yaratır. Ev ve iş yerlerinde kullandığımız doğal gazın içerisinde yer alan metan, doğru bir şekilde kullanılmazsa ölümcül etkileri olabilir. Baş dönmesi ve mide bulantısı şikâyetleri ile kendini gösteren zehirlenme, müdahale edilmezse 2 saat içinde ölüme yol açabilir.

HAYVANCILIKTAN AÇIĞA ÇIKAN METAN GAZINI ÖNLEMEK İÇİN DEVLETLERİN BELİRLEDİĞİ POLİTİKALAR

Dünyanın her yerinde yapılan hayvancılık sonucunda açığa çıkan hayvan gübrelerinin doğru bir şekilde imha edilmemesi sonucunda yüksek oranda metan gazı oluşur. Devletler açığa çıkan ve atmosfere zarar veren bu emisyonları azaltmak için mandıra sahiplerine ek ödenek verebilmektedir.

Yapılan çalışmalar sonucunda bütün devletlerin bu desteği sağlaması durumunda açığa çıkan sera gazlarının %40’ını düşürme olasılığı olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte bazı devletler sadece hayvancılık ile kalmayıp, ulaşım-yakıt sektöründe de bunu uygulayarak emisyon oranını bu konuda da azaltmayı hedefliyor.

METAN GAZI AZALTIMI İÇİN CALİFORNİA’DA UYGULANAN YÖNTEM

California eyaletinde mandıralardan açığa çıkan metan gazını önlemek amacıyla bir takım çalışmalar yapıldı. Yapılan çalışmalar sonucunda hayvan gübrelerinden açığa çıkan metan gazını yakalayıp onu doğal gaza dönüştüren bir sistem kuruldu. Bu yöntem sayesinde devlet hem açığa çıkan metan gazının atmosfere ulaşmasını engellemiş oluyor ve emisyonu azaltıyor, hem de başka bir yakıt yakmayarak doğayı bir kere daha kirletmemiş oluyor.

Amerika’da Metan Gazının Atmosfere Verdiği Zarar

2015 yılında Güney Kaliforniya’da meydana gelen doğal gaz sızıntısı 100 gün boyunca devam edip, 109.000 metrik tonluk metan gazı salınıma yol açmıştır. Sızıntı sonucu tesis yanında yaşayan bir sürü aile evlerini terk etmek zorunda kalmıştır.

FOSİL YAKITLARDAN AÇIĞA ÇIKAN METAN GAZI

Doğal gaz boru hatlarında gerçekleşen alevlenme ve havalandırma işlemleri sırasında havaya metan gazı salınımı söz konusu olabilir. Petrol veya gaz taşınması sırasında eskiyen ya da gevşeyen boru hatlarında açığa çıkan metan gazı emisyon oranını arttırır. Bununla birlikte fabrikalarda üretilen plastik poşet, ev eşyaları ve sentetik giysilerde metan gazı oranını arttırmaktadır.

METAN GAZININ KÜRESEL ISINMAYA ETKİSİ

Dünyada hızla değişin iklimlerden dolayı doğa olumsuz yönde etkilenmektedir. Metan gazlarının atmosferde kontrolsüz bir şekilde artması sebebiyle daha fazla oranda güneş ışının sera gazlarıyla tutularak yeryüzünün ısınmasını sağlıyor. Metan gazlarının artması Küresel Isınma ve İklim Değişikliğine neden olmaktadır.

Metan Gazları doğada oluştuktan sonra en az 10 yıl boyunca bulunmaya devam eder. 2000 yılından sonra hızlı nüfus artışı sebebiyle et tüketimi, fosil yakıt tüketimi ve gıda üretimi artmıştır. Bunun sonucunda 2000’li yılların başından itibaren metan gazı oranı dünyada gün geçtikçe çoğalmaktadır.

KÜRESEL ISINMANIN HAYVANCILIK ÜZERİNDE ETKİLERİ

İklim değişikliği insanlarda olduğu gibi, mandıra hayvanlarının da sağlıklarını etkilemektedir. Sıcaklığa bağlı olarak büyük ve küçükbaş hayvanlarda meydana gelen hastalık ve ölüm gibi olaylar ilk sırada yer almaktadır. Ayrıca küresel ısınmadan kaynaklı yem ve su alanlarının azalmasından dolayı beslenmeye bağlı hastalıklar meydana gelmektedir.

Sonuç olarak Atmosferimizi hızla kirletmeye devam eden Sera Gazlarını en aza indirmek için ilk adımı biz atmalıyız. Et tüketimimizi ve fosil yakıt kullanımımızı azaltarak metan gazı salınımımızı da azaltmaya başlamış oluruz. Bununla birlikte küresel ısınmanın etkilerini en aza indirmiş ve doğamızı koruma altına almış oluruz.

Ayrıca Mandıralara kurulabilen metan gazını doğal gaza dönüştüren sistemlerle, büyük ve küçük baş hayvanların oluşturduğu metan gazını da en aza seviyeye indirebiliriz. Bu sistemler sayesinde havanın kirlenme oranı düşmüş olacak ve elde edilen doğal gaz ile enerji kaynaklarına ihtiyaç azalacaktır.

Hazırlayan: Çevre Mühendisi İnci Damla Köroğlu

Kaynakça;

Grist, California Methane Emission

Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi ,Çiftlik Hayvanları ve Küresel İklim Değişikliği Arasındaki Etkileşim 2018,Cilt 32,Sayı 1