Ksilitol Nedir?
Ksilitol, huş ağacı ve çeşitli meyvelerde bulunan bir karbonhidrattır. Aynı zamanda kimyada şeker alkolü olarak sınıflandırılır.
Kimyasal olarak şeker alkolleri, şeker moleküllerinin ve alkol moleküllerinin özelliklerinin birleşiminden oluşurlar. Yapıları, dildeki tatlı duyusunu algılamak için tat alıcılarını uyarmayı sağlar. Ksilitol meyvelerde değişik olgunluk dönemlerinde, farklı miktarlarda bulunmaktadır. Bu nedenle doğal olarak kabul edilir. İnsanlar metabolizma yoluyla küçük miktarlarda ksilitol üretebilirler. (1) (2)
Hazırlayan: Diyetisyen Damla Türkay
|
MEYVE
|
KSİLİTOL MİKTARI (µg/g) |
|
Çilek (tam olgunlaşmış) |
150 |
|
Çilek (olgunlaşmamış) |
280 |
|
Elma (ham) |
128 |
|
Elma (olgun) |
48 |
|
Erik |
67 |
|
Muz |
20 |
|
Üzüm |
93 |
Ksilitol, şekersiz sakızlarda, şekerlemelerde, nane şekerlerinde, diyabet dostu gıdalarda ve ağız bakım ürünlerinde yaygın olarak kullanılan bir doğal tatlandırıcıdır.
Ksilitol ve sofra şekeri benzer tatlara sahiptir ancak ksilitol %40 daha az kalori içerir:
Sofra şekerinin 1 gramında 4 kalori bulunurken; ksilitolde ise gram başına 2.4 kalori vardır. (1)
Sofra şekerinin glisemik indeksini 70, saf glikozunkini de 100 kabul edersek, ksilitolün glisemik indeksi 7’dir. Yani ksilitol, kan şekerini sofra şekerine göre daha yavaş ve dengeli bir şekilde yükseltmektedir.
Ksilitolün Faydaları:
Günümüzde, kronik enflamatuar hastalıklar, diş çürükleri, diyabet ve obezite gibi birçok hastalık kontrolsüz şeker tüketimi ile ilişkilidir. Tatlandırıcılar, çeşitli diş ve vücut hastalıklarının önlenmesi için şeker yerine gıda ve ilaç endüstrilerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Tatlandırıcılar, basit şeker tüketimini kısıtlamaya yardımcı olurlar. Aynı zamanda vücut ağırlığı üzerinde de olumlu bir etkiye sahiplerdir. Ksilitol, yaygın olarak doğal tatlandırıcı olarak kullanılmaktadır.
1) Ağız Hijyeninde kullanılır:
- Ksilitolün diş yüzeyinde önemli bir anti plak etkisi vardır.
- Dişeti iltihabını azaltabilir.
- Diş çürüklerine sebep olan patojen bakterilerin büyüme seviyelerini çok erken evrelerde azalttığı için diş çürüklerini önleyici ajan olarak kullanılmaktadır.
- Ksilitol, diş minesinin re-mineralizasyonunu sağlayan kalsiyum iyonu ile bağlanabilmektedir. (3)
- Sofra Şekerinden %40 daha az kalori içermesi sebebiyle aynı zamanda kilo kaybına yardımcı doğal tatlandırıcı olarak da kullanılmaktadır.
- Ksilitol, sıfır fruktoz içerir, kan şekeri ve insülin üzerinde önemsiz etkilere sahiptir.
- Bu nedenle şeker hastalığı, prediyabet, obezite veya diğer metabolik problemleri olan insanlar için, ksilitol basit şekere göre daha iyi bir alternatiftir. (4)
Ksilitol Sakız Nedir?
Diş çürüklerinde sıklıkla kullanılan ksilitol, sakızları tatlandırmada da sıklıkla kullanılan bir tatlandırıcıdır. Sakızlarda en sık kullanılan polioller, glikozdan türetilen bir hekzatol olan sorbitol ve doğada yaygın olarak bulunan bir pentatol olan ksilitoldür. Düşük kalori ile tatlandırma özelliğinin yanında diş çürüklerine de iyi gelmesi sebebiyle sakızları tatlandırmada sıklıkla tercih edilmektedir.
Çürük yapıcı mikroorganizmalar ksilitolü metabolize etmez ve ksilitol tüketimi diş plaklarının pH'ını düşürmez. Ksilitol ile tatlandırılmış sakızın düzenli kullanımı ile tükürükteki çürük oluşturan mikroorganizmaların sayısı azalır, bunun nedeni sakkaroz (sofra şekeri) yerine, ksilitol tüketilmesi ve bu sayede çürük yapıcı mikroorganizmaların “aç bırakılmış” olmasıdır.
- Yürütülen kapsamlı klinik deneyler, ksilitolün yeni çürükleri önleme veya mevcut lezyonları yeniden mineralize etme yeteneğini test etmiştir.
Bu deneylerde, ksilitol ile tatlandırılmış sakız, sorbitol ile tatlandırılmış sakız ve ksilitol-sorbitol karışımları ile tatlandırılmış sakız çiğneyen katılımcı grupları, pasif kontrol (sakızsız) grubuyla 40-gün boyunca karşılaştırılmıştır. Sonuçlar, çürüğün önlenmesinde en etkili sakızın %100 ksilitolle tatlandırılmış sakız olduğunu göstermiştir. Ksilitol-sorbitol karışımları ile tatlandırılmış sakızlar, %100 ksilitolle tatlandırılmış sakızdan daha az etkili olsa da etkili olduğu görülmüştür. Ksilitolün, sorbitolden üstün olduğu gösterilmiştir. (6)
Ksilitol Helal midir?
Ksilitol helal bir üründür. Tamamen bitkisel bazlı olması da ksilitolü vegan ve vejetaryen bir içerik yapmaktadır. Ksilitolün kimyasal sınıflandırılması ‘şeker alkolüdür’. Yani şeker alkolü kimyasal bir terimdir. Ksilitolün içinde kesinlikle alkol bulunmamaktadır.
Ksilitolde Kullanım Dozları:
Ksilitolün bilinen herhangi bir toksisitesi yoktur. Klinik çalışmalara göre; diyabetik hastalarda 70 gr’a kadar, sağlıklı bireylerde 200 gr’a kadar tüketildiğinde bir yan etki gözlenmemiştir. Uzun dönem günlük 400 gr’lık dozlarda bile herhangi bir hastalık belirtisi gelişmemiştir. Diğer tüm şeker alkolleri gibi çok yüksek dozda kullanımı laksatif etki yaratabilmektedir. Pratikte ksilitol alımının günlük olarak 30-50 gr’ı geçmemesi önerilmektedir. (5)
Ksilitolün Yan Etkileri:
Ksilitol genellikle vücut tarafından iyi tolere edilmektedir. Ancak bazı bireyler fazla tükettiğinde sindirim problemleriyle karşılaşabilmektedir. Bunun sebebi; şeker alkollerinin bir özelliğinden kaynaklanmaktadır. Bir şeker alkolü olan ksilitol bağırsaklara fazla su çekebilir. Bu da gaz, şişkinlik ve/veya ishale sebep olabilmektedir.
Avantajları;
Diğer şeker alkollerine göre daha düşük kalorili olması ve yapısal olarak diğer şeker alkollerinden daha küçük bir molekül olması sebebiyle diğer şeker alkollerine göre daha az bağırsak rahatsızlığı oluşturma eğilimindedir.
Sonuç olarak; glisemik indeksi sofra şekerine kıyasla çok daha düşük olan ksilitol, kullanımı güvenilir doğal bir tatlandırıcıdır. Sakızlarda, diş macunlarında, kalorisi ve glisemik indeksi azaltılmak istenen gıdalarda kullanılmaktadır. Evde yapacağınız tatlıları şeker yerine ksilitol ile tatlandırıp hem tatlıların kalorilerini düşürebilirsiniz hem de kan şekerini yükseltme potansiyellerini yani glisemik indekslerini azaltabilirsiniz.
Nustil Ksilitol ile evde yapacağınız tatlıları daha sağlıklı hale getirebilirsiniz.
Hazırlayan: Diyetisyen Damla Türkay
- https://www.healthline.com/nutrition/xylitol-101#what-it-is
- https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/79178
- https://link.springer.com/article/10.1007/s00253-020-10708-7
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32638045/
- https://www-sciencedirect-com.lproxy.yeditepe.edu.tr/science/article/pii/S0002817714638630
- https://silo.tips/download/ksltol-byokmyasi-ve-aiz-salii-aisindan-nem#
- https://www.healthline.com/nutrition/erythritol#TOC_TITLE_HDR_2
- Bir seçim yapmanız sayfanın tamamının yenilenmesine neden olur.
- Bir seçim yapmak için boşluk tuşuna sonra ok tuşlarına basın.