İyot Nedir, Ne İşe Yarar?
Almış olduğunuz tuzların iyotlu olması dikkatinizi çekti mi hiç? Bugün önemli bir konu olan iyottan bahsedeceğiz. İyot nedir, ne işe yarar, iyot içeren besinler, iyot eksikliği gibi birçok konu hakkında konuşacağız.
Hazırlayan: Gıda Mühendisi Selinay Laçindağ
İyot Nedir?
İyot vücudumuz için gerekli olan minerallerden birisidir. Bu mineral iyodür olarak da bilinmektedir. İyot mineralinin sağlamış olduğu faydalar oldukça önemlidir. Bu yüzden eksikliği birtakım sağlık problemlerine neden olmaktadır. İyot içeren besinler ya da gerektiğinde iyot takviyeleri kullanarak bu eksikliğimizi giderebiliriz. İyot ne işe yarar detaylı olarak bakalım.
İyot Ne İşe Yarar?
Bu mineralin en önemli işlevi tiroit sağlığıdır. Tiroitler hormonları düzenlemeye yardımcı olur. Bu hormonlar da kalp sağlığı, metabolizma gibi önemli fonksiyonları kontrol etmektedir. Yetersiz iyot alımında tiroit hormonu üretimi azalır. Az çalışan bir tiroit hormonu da hipotriodizm adı verilen hastalığa yol açar.
Yeterli miktarda iyot almak özellikle bebekler ve hamile kadınlar için önemlidir. Çünkü hamilelik ve bebeklik döneminde uygun kemik ve beyin gelişimi için tiroit hormonlarına ihtiyaç vardır. Yapılan araştırmalar çocukluk çağındaki şiddetli iyot eksikliğinin beyin ve sinir sisteminin gelişimi üzerinde zararlı etkileri olduğunu göstermiştir. Kısacası iyot minerali sağlıklı bir beyin gelişimi için önemli diyebiliriz. İyot ayrıca bağışıklık sağlığını etkileyebilir ve fibrokistik meme hastalığının tedavisine yardımcı olabilir.
İyot Eksikliği Belirtileri
Vücudumuza yeterince iyot minerali almazsak bazı problemler ile karşılaşabiliriz. Dünya üzerinde birçok insan iyot yetersizliği sorunu yaşamaktadır. Fakat birçok kişi bu durumun farkında değildir. İyot eksikliği idrar testleri ile belirlenmektedir. İyot eksikliği belirtileri arasında görünür bir guatr, kilo almak, güçsüzlük, cilt kuruluğu, hamilelikte problemler, öğrenme ve hafıza güçsüzlüğü gibi sağlık problemleri sayılabilir.
İyot İçeren Besinler
İyot birçok tuzlu su kaynaklarında, bitkisel bazlı gıdalarda ve bazı tuz çeşitlerinin içerisinde yer alır. Zengin iyot kaynakları arasında süt ürünleri, deniz ürünleri (karides, morina ve ton balığı gibi) ve yumurta bulunur. Örneğin 1 su bardağı yoğurt 75 mikrogram, 1 büyük yumurta 24 mikrogram iyot içerir. Tabiki de gıdaların içerisinde yer alan iyot miktarı gıdanın yetiştirilme koşullarına bağlıdır. Bunlarla birlikte bir de iyot eklenmiş bir tuz çeşidi olan iyotlu tuz vardır. İyotlu tuz konusuna son bölümde değineceğiz. Şimdi günlük ne kadar iyot almalıyız ona bakalım.
Günlük Ne Kadar İyot Almalı?
İyot için önerilen günlük alım miktarı yaş durumu ve özel durumlara göre farklılık göstermektedir. Aşağıdaki değerler Ulusal Sağlık Enstitüsü tarafından belirlenmiştir.
- Doğumdan 6 aya kadar: 110 mikrogram
- 7-12 arası bebekler: 130 mikrogram
- 1-8 yaş arası çocuklar: 90 mikrogram
- 9-13 yaş arası çocuklar:120 mikrogram
- 14 yaş ve üstü: 150 mikrogram
- Hamileler: 220 mikrogram
- Emziren Kadınlar:290 mikrogram
İyot nedir sorusunun cevabını verdikten sonra iyot ne işe yarar, iyot eksikliği, iyot içeren besinler gibi konulardan bahsettik. Sıra geldi iyotlu tuz kavramına. Şimdi de iyotlu tuz nedir, iyotlu tuz tüketmek güvenli mi gibi sorularımıza yanıt bulmaya çalışalım.
İyotlu Tuz Nedir?
İyotlu tuz dediğimiz şey iyot eklenmiş sofra tuzudur. Bir çay kaşığı iyotlu tuzun dörtte biri yaklaşık 100 mikrogram iyot içerir. Peki, sofra tuzuna neden iyot ilave ediliyor?
İyot eksikliği bir halk sağlığı problemidir. Tüm dünyada yaygın görülen bu mineral eksikliği Türkiye’de de oldukça sık görülmektedir. İşte bu yüzden -iyot eksikliği problemini azaltmak için- sofra tuzuna iyot eklenmektedir. Şunu da unutmamak gerekir ki tuzun iyot içermesi sınırsız olarak tüketebiliriz anlamına gelmez. Dünya Sağlık Örgütü günlük tuz alım miktarının 5 gramdan az olmasını öneriyor. Ayrıca aşırı iyot alımı da birtakım problemlere neden olmaktadır. Bunlar arasında tiroit fonksiyon bozukluğu, ishal, ateş, karın ağrısı gibi rahatsızlıkları sayabiliriz.
İyotlu tuz arayışına girdiyseniz ya da hala İyotlu Mayi Tuz’u denemediyseniz buradan sepetinize ekleyebilirsiniz.
Ayrıca işlenmiş gıdalar içerisinde yer alan tuz iyot içermez. Eğer ki aldığınız ürün içerisinde iyot varsa bu durum etiket bilgilerinde mutlaka yer alır. Günlük beslenme düzeninizde işlenmiş gıdalardan aldığınız tuz miktarını azaltmanız sizin açınızdan iyi olacaktır. Bunun yerine tuz ihtiyacınızı iyotlu tuzdan karşılamanız sizin yararınızadır.
Hazırlayan: Gıda Mühendisi Selinay Laçindağ
Kaynaklar:
- https://www.bbcgoodfood.com/howto/guide/what-iodine
- https://www.eatright.org/food/vitamins-and-supplements/types-of-vitamins-and-nutrients/iodine-a-critically-important-nutrient
- Ayaz A., Tuz Tüketimi ve Sağlık, Ankara, 2012.
- Yılmaz M., İyotun Biyolojik Sistemdeki Önemi, Toksisitesi ve Analiz Metotları, Eczacılık Fakültesi Analitik Kimya Anabilim Dalı Bitirme Tezi, Kayseri, 2013.
- https://ods.od.nih.gov/factsheets/Iodine-Consumer
- https://www.healthline.com