Hamilelikte Kafein Tüketimi

Hamilelik, bir kadının yaşamındaki en önemli dönemlerden biridir. Anne adayları bu dönemde hem kendisi hem de bebekleri için sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemeye çalışır. Hamilelik süresince beslenme alışkanlıklarına dikkat etmek ve bazı gıdaları kontrollü tüketmek önemlidir. Kafein de tüketimine dikkat edilmesi maddelerden biridir. Birçok yiyecek ve içecek içerisinde bulunan kafein, insan vücudu için uyarıcı bir etkiye sahiptir. Birçok uzman hamilelik döneminde kafein tüketiminin sınırlandırılmasını önermektedir.

Yazar: Gıda Mühendisi Selinay Laçindağ

Hamilelik döneminde beslenmenin ne kadar önemli olduğunun farkında olarak bu haftaki yazımızda ‘Hamilelikte kafein neden zararlı ya da hamilelikte kafein sınırı nedir?’ gibi konulara değinmek istedik.

Kafein Nedir?

Kafein, bazı bitkilerin içerisinde bulunan doğal bir bileşiktir. Çay, kahve, enerji içecekleri, gazlı içecekler, çikolata gibi gıdalar kafein içerir. Bazı ilaçların içerisinde de kafein bulunabilir.

Bu bileşik, merkezi sinir sistemini uyarıcı bir etkiye sahiptir. Bu etkisi sayesinde yorgunluk hissini azaltır ve uyanıklığı artırır. Bununla birlikte yüksek miktarlarda kafein tüketimi, kalp çarpıntısı, anksiyete, uyku problemleri gibi olumsuz sonuçlar doğurabilir.

Yapılan çalışmalarda özellikle gebelik döneminde tüketilen aşırı kafeinin, fetüs üzerinde birçok olumsuz etkiye yol açtığını belirtilmiştir. Bunun temel nedeni olarak ise annenin vücuda aldığı kafein miktarının plasenta bariyerini kolayca geçmesi gösterilmiştir. (1) Hamilelikte kafeinin zararları neler detaylıca inceleyelim.

Hamilelikte Kafein Tüketiminin Etkileri

Hamilelik sırasında aşırı miktarda kafein tüketmek bazı riskleri beraberinde getirebilir. Kafein, doğrudan fetüse ulaşabilir. Bebeğin kalp atış hızı bu durumdan etkilenebilir. Bebeklerin henüz karaciğer ve böbrek fonksiyonları tam gelişmediği için kafeini yetişkinlere göre çok daha yavaş bir şekilde metabolize eder. Bu durum, kafeinin fetüs üzerindeki etkilerinin daha uzun süreli olmasına yol açabilir. Araştırmalar yüksek dozda kafein alımının düşük yapma, erken doğum, düşük doğum ağırlığı ve doğum kusurları gibi olumsuz sonuçlara yol açabileceğini öne sürmektedir.

Hamilelikte kafein tüketimi üzerine yapılan bazı araştırmalar:

• Bir araştırma sonucuna göre Hamilelikte 200 mg kafein alımının plasentada intervillöz kan akımını %25 oranında azalttığı tespit edilmiştir. (1)
• Danimarka’da 1989-1996 yılları arasında 18.478 gebe ile bir çalışma yapılmıştır. Bu çalışmanın sonucuna göre günde 8 bardak ve üzeri kahve içen annelerin, içmeyen annelere göre oldukça yüksek oranda ‘ölü doğum’ yapma riski olduğu saptanmıştır. (1)
• Türkiye’de de hamilelikte kafein alımıyla ilgili bir çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada sigara kullanmayan ve günde 300 mg üzerinde kafein alan 123 gebe değerlendirilmiştir. Günde 300 mg üzerinde kafein alan annelerin bebek ve plasenta ağırlığında istatistiksel olarak anlamlı bir düşüş tespit edilmiştir. (1)
• Avrupa'da yapılan çok merkezli bir çalışmada ise 25 ila 44 yaş aralığındaki 3187 kadında gebe kalma süresine ilişkin bilgiler incelenmiştir. Günde 500 mg ve daha kafein tüketen kadınlarda ilk gebelikte önemli bir düşük riski tespit edilmiştir. Çalışmanın sonucuna göre yüksek kafein seviyelerinin gebe kalmayı geciktirebileceği sonucuna varılmıştır. (2)

Aşırı kafein tüketimi anne adayında ise tansiyonun yükselmesine, mide bulantısının artmasına ve uyku düzeninin bozulmasına neden olabilir. Hamilelik döneminde hormonal değişiklikler nedeniyle uykuya dalmak ve kaliteli uyku almak zaten zor olabilir. Kafein tüketimi bu zorlukları artırarak anne adayının dinlenmesini zorlaştırabilir.

Hamilelikte Kafein Alımı Ne Kadar Olmalı?

Hamilelik sırasında güvenli kafein tüketimiyle ilgili birçok sağlık kuruluşu ortak tavsiyelerde bulunmuştur. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), günde 300 mg’dan fazla kafein tüketen hamilelerin kafein tüketim miktarını azaltmaları gerektiğini belirtiyor. (6)

Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) ise hamilelikte kafein sınırının 200 mg ‘dan fazla olmaması yönünde görüş bildirmiştir. (5) Belirtilen bu miktar yaklaşık olarak bir fincan kahveye veya iki fincan çaya eşdeğerdir. Bu sınırın aşılması yukarıda bahsedilen risklerin artmasına neden olabilir.

Farklı Gıdalardaki Kafein Miktarları

Kafein dediğimiz bileşik sadece kahvede bulunmaz. Çay, çikolata, gazlı içecekler ve bazı ilaçlarda da kafein olabilir. Bu nedenle hamilelikte kafein kullanımını hesaplarken bu kaynaklar da göz önünde bulundurulmalıdır.

Bazı gıdaların kafein içerikleri şu şekildedir:

• Filtre kahve (200 ml): 90 mg
• Espresso (60 ml): 80 mg
• Çay (220 ml): 50 mg
• Kola (355 ml): 40 mg
• Sütlü çikolata (50 gr.): 10 mg
• Sade çikolata (50 gr.): 25 mg
• Türk kahvesi (65-75 ml): 65 mg

Verilen miktarlar yaklaşık değerlerdir ve markalara göre değişiklik gösterebilir.

Hamilelikte Kafein Tüketimini Azaltmanın Yolları

Kafein tüketimi birçok kişi için günlük rutinlerin bir parçası halindedir. Böyle bir durumda kafeini bir anda bırakmak zor olabilir. Kafein içeren gıdaları tüketimini yavaş yavaş azaltmak baş ağrısı, yorgunluk gibi yoksunluk belirtilerini azaltabilir. Hamilelikte kafein alımını günün erken saatlerinde yapabilirsiniz. Böylece uyku düzeniniz olumsuz etkilenmez.

Azaltma sürecinde kafein yerine bol su tüketebilirsiniz. Böylelikle hem sıvı ihtiyacınızı karşılamış olursunuz hem de vücudun sağlıklı bir şekilde çalışmasını desteklemiş olursunuz.

Bunun haricinde hamilelikte kafein kullanımını azaltmak için alternatif içecekler deneyebilirsiniz. Nane, papatya çayı gibi kafeinsiz bitki çayları hem rahatlatıcı etkileriyle hem de sağlıklı bir seçenek olmalarıyla tercih edilebilir. Bazı bitki çaylarının hamilelikte önerilmediğini de unutmamak gerekir. Bu nedenle bitki çayı tüketmeden önce doktorunuza danışmanızda fayda vardır.

Kaynaklar:

1. Deniz A, Taş F, Tomur A, Koç A. The toxic effects of caffein in the pregnancy. ISJMS 2015;1(3):59-63.
2. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3625078/
3. Demirci Z., Yılmaz H., Gebelikte Kafein Tüketiminin Anne ve Fetüs Üzerine Etkileri, Sağlık ve Toplum, 2023, 33:(1), s.52-58.
4. https://www.efsa.europa.eu/en/topics/topic/caffeine
5. https://www.who.int/tools/elena/interventions/caffeine-pregnancy