Glutamik Asit Neden Önemli Biliyor Musunuz?
Glutamik Asit Nedir?
Glutamik asit kavramını daha önce duymuş muydunuz? Ya da glutamik asit ne işe yarar? Bu yazıda vücudumuz için son derece önemli olan glutamik asit ve glutamik asidin faydaları neler ondan bahsedelim.
Hazırlayan: Gıda Mühendisi Selinay Laçindağ
Glutamik asit diğer adıyla glutamat bir aminoasit çeşididir. Aminoasitler, proteinlerin yapıtaşlarıdır. Kısaca birden fazla aminoasit çeşidi bir araya gelerek proteinleri oluşturur.
Glutamik asit esansiyel olmayan bir aminoasittir. Yani glutamat vücudumuz tarafından üretilebilir. Ayrıca tükettiğimiz gıdalar ile de vücudumuza alabiliriz. Glutamik asit aminoasit olmasının yanı sıra nörotransmitter olarak da görev alır. Basit bir şekilde sinir hücrelerinin birbiriyle iletişim kurmasında yardımcıdır diyebiliriz.
Glutamik Asit ve Glutamin Farkı
Glutamik asit yine bir aminoasit olan glutamin ile birbirine karıştırılır. İkisi çok benzer bir yapıya sahip olsa da farklı görevleri vardır. Glutamin daha çok bağırsak sağlığı ve bağışıklık sistemi ile ilgilidir. Ayrıca glutamin şartlı esansiyel aminoasit olarak belirlenmiştir. Bunun anlamı şudur: vücudumuz glutamin asit üretebilir fakat bazı durumlarda gıdalarla veya takviye ile alınması zorunludur. Stres, önemli hastalıklar, büyük ameliyatlar gibi durumlarda daha fazla glutamin ihtiyacımız oluşur.
Glutamat Hangi Gıdaların İçerisinde Yer Alır?
Glutamat bitkisel ve hayvansal gıdalarda bulunabilir. Fakat protein içeriği yüksek olan hayvansal gıdalarda miktar olarak daha glutamik asit vardır.
- Kemik suyu
- Kümes hayvanları
- Peynir
- Yumurta
- Mantar
- Soya
- Domates
- Üzüm
- Bezelye
İşlenmiş olan gıdalarda da glutamik asidin bir versiyonu olan MSG (monosodyum glutamat) bulunabilir. Monosodyum glutamat, sodyum ve glutamatın kombinasyonu olan bir tuzdur. Hatta Çin Tuzu olarak bilinmektedir. Umami tat adı verilen bir tada sahiptir. Bu yüzden gıdalara lezzet vermesi açısından gıda katkı maddesi olarak kullanılmaktadır.
Gıdalarda doğal olarak bulunan glutamat ile monosodyum glutamat farklıdır. MSG içerisinde yer alan glutamat serbest haldedir. Yani diğer aminoasitlere bağlı değildir. Serbest haldeki glutamat gıdalarda doğal olarak glutamata göre çok daha hızlı emilir.
MSG yani monosodyum glutamat tartışmalı gıda katkı maddelerinden biridir. Bazı çalışmalar MSG’nin insan sağlığına bir zararı olmadığını söylerken bazıları da tam tersini söylüyor. FDA (ABD Gıda ve İlaç Dairesi) ve EFSA (Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi) MSG’yi genel olarak güvenli kabul eder. Bununla birlikte, bazı insanlar MSG'ye duyarlı olabilir. Bu durum yüksek miktardaki tüketim sonucunda baş ağrısı ve uyuşukluk gibi kısa süreli belirtiler ile kendini belli eder.
Glutamik Asit Faydaları Nelerdir?
Önemli bir aminoasit ve nörotransmitter olması sebebiyle birçok faydası vardır. En önemli sağlık yararlarından bazıları şöyledir:
- Glutamat-Beyin İlişkisi
Nörotransmitter olarak sinir hücrelerini uyararak harekete geçirir. Sinir hücreleri arasındaki iletişimi sağlayarak hafıza, öğrenme, bilgi işleme gibi işlevlere yardımcıdır. Ayrıca beynin büyümesini ve gelişmesini destekler.
- Glutamat- Gama-aminobütirik Asit İlişkisi
Glutamik asit başka bir nörotransmitter olan GABA (gama-aminobütirik asit) üretimi için gereklidir. Glutamat sinirlerin uyarılmasını sağlarken GABA da engelleyici olarak görev alır. Böylece bir denge sağlanmış olur. GABA, gevşemeyi teşvik eder. Bu şekilde kaygıyı azaltabilir.
- Glutamat-Bağırsak İlişkisi
Glutamik asit bağırsak hücrelerine enerji sağlar. Bu şekilde sindirim sistemini harekete geçirir. Ayrıca antioksidan olan glutatyon üretimine yardımcı olarak bağırsak sağlığını korur.
En önemli sayılan faydaları bu şekildedir. Bunların dışında glutamik asidin ne faydaları var bakalım.
- Protein sentezini kolaylaştırmaya yardımcı olur.
- Kemik içerisinde yer alarak kemik sağlığını destekler.
- Glutatyon üretimine yardımcı olur. Glutatyon antioksidan olarak görev alan bir bileşiktir.
- Hücre içerisinde enerji üretimine yardımcıdır.
Peki fazla miktarda glutamat nasıl bir etki yapar?
Yapılan araştırmalara göre önemli bir aminoasit olsa da glutamik asidin fazlasının toksik bir etki yaratabileceğini söylüyor. Bunun dışında sinir hücrelerinde hasara yol açabilir. Bu konu hakkındaki bazı araştırmalar fazla glutamatı anksiyete, uyku bozuklukları, epilepsi gibi rahatsızlıklarla ilgili bulmuştur.
Sonuç olarak baktığımızda glutamat önemli bir aminoasittir. Gıdalarda doğal olarak bulunabileceği gibi işlenmiş gıdalara sonradan da ilave edilebilir. Glutamatın yaygın olarak kullanılan MSG formu güvenli kabul edilse de hızlı emilimi problem yaratabilir. Ayrıca lezzet veren bir katkı olduğu için bu tür gıdaların daha fazla tüketilmesine sebebiyet verir. Unutmayalım ki glutamik asit vücut tarafından üretilebildiği için gıdalarla vücuda alınması zorunlu değildir. Fazla miktardaki glutamik asit de birtakım problemlere neden olmaktadır. Tüm bunlara baktığımızda glutamat içeren işlenmiş gıdaların tüketimine dikkat etmekte fayda var diyebiliriz.
Kaynaklar:
https://www.dietvsdisease.org/glutamate/
https://www.healthline.com/nutrition/glutamine
wikipedia.org
- Kulkarni, K. S. Kulkarni, B. R. Hamsa, L-Glutamic acid and glutamine: exciting molecules of clinical, Indian J. Pharmacol, June 2005, Vol 37, Issue 3, 148-154.
Cömert M., Güdek M., Beşinci Tat: Umami, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5/3:(2017), 397-408.
Hazırlayan: Gıda Mühendisi Selinay Laçindağ