Fonksiyonel Tıp Nedir?
Modern yaşam tarzı, değişen beslenme alışkanlıkları, hareketsiz yaşam ve stres gibi faktörler kronik hastalıkları da beraberinde getirmektedir. Fonksiyonel tıp, hastalığın kök nedenini belirlemeye ve tedaviyi bütünsel bir bakış açıyla yapmaya odaklanır.
Hazırlayan: Diyetisyen Damla Türkay
- Fonksiyonel Tıp, kronik hastalıkların kök nedenlerini saptayıp bu sorunların düzeltilmesine odaklanan bütünsel bir bakış açısına sahiptir.
- Hastalığa tek bir organ üzerinden değil, sistem odaklı olarak yaklaşarak hastalık tanılarının tedavilerinden çok, temeldeki sorunun iyileştirilmesi amaçlanır.
- Fonksiyonel tıpta her bir sistem tek tek değerlendirilir. Hedef alınan sistemler: Enerji sistemi, bağışıklık sistemi, biyotransformasyon - detoksifikasyon sistemleri, kas-iskelet sistemi, dolaşım sistemi, endokrin sistemi, sindirim-boşaltım sistemi, mental/emosyonel/ruhsal sistemler olarak sıralanmaktadır.
- Hastalığın nasıl ve neden oluştuğunu sorgular ve her bir birey için hastalığın temel nedenlerini ele alarak sağlığı geri kazandırır.
- Fonksiyonel Tıp, standart tıpta hastanelerde uygulanan testlere ek olarak daha ileri biyokimya, mikrobiyoloji ve genetik testleri kullanarak, kişinin genetik/epigenetik yapısını, vücudun doku düzeyindeki toksin yükünü ve hücre içi düzeyde vitamin-mineral düzeylerini göz önünde bulundurarak kişiye özel bir tedavi yaklaşımı sunmakta olan ileri bir tıp uygulamasıdır.
- Fonksiyonel Tıp idiyopatik (sebebi belli olmayan) hastalıkların kök sebeplerini araştırır ve uygun tedavi-diyet protokolü sunmayı hedefler.
- Detaylı hasta değerlendirmesi ve tüm testler yapıldıktan sonra fonksiyonel tıp uzmanı eşliğinde önerilen eliminasyon diyeti, egzersiz ve besin destekleri, o hastalık ile ilgili uzman hekimin standart tedavisi ile beraber uygulandığında kronik enflamatuar hastalıklarda tedaviye çok önemli katkılar sağlamaktadır. (1)
Kronik Enflamatuar Hastalık Nedir?
Enflamasyon, vücudun iyileşme sürecinde enfeksiyonlar, yaralanmalar ve toksinler gibi kendisine zarar veren durumlara karşı savaşmasıdır. (2)
Oluşan yaranın iyileşmemesi, endüstriyel kimyasallar veya kirli havaya maruz kalma ve uzun dönem kötü beslenme ile enflamasyon kronik hale gelmektedir.
Kronik enflamasyon tüm organizmayı dengede tutan immün sistemi baskılayarak çoklu sistem hastalıklarına neden olur. Kronik enflamatuar hastalıklara; romatizmal hastalıklar, enflamatuar bağırsak hastalıkları (IBS, SİBO gibi), kalp damar hastalıkları, alerjiler, parkinson ve multiple skleroz’u örnek olarak gösterebiliriz. Bu hastalıklar batı yaşam tarzı olan ülkelerde artış göstermektedir. Çünkü batı tarzı beslenme (fast-food, rafine şeker), kronik stres, sedanter yaşam tarzı bu ülkelerde çok fazladır.
- Beslenme, enflamasyonu iyi veya kötü yönde etkileyebilmektedir.
Vücutta Enflamasyona Sebep Olan Yiyecekler:
- Beyaz ekmek ve hamur işleri, paketli gıdalar gibi Rafine Karbonhidratlar
- Patates kızartması ve diğer Kızarmış Yiyecekler
- Şekerli ve gazlı içecekler
- İşlenmiş etler (sucuk, salam, sosis)
- Doymuş yağlar (katı yağlar, margarin) (3)
Anti-Enflamatuar Besinler: Enflamasyon seviyesinin azaltılmasını sağlayan fonksiyonel gıdalar
- Zeytinyağı
- Sebzeler (Özellikle; brokoli, karnabahar, lahana, pancar, kereviz, turp)
- Baharatlar; Zencefil, Zerdeçal, Karabiber, Tarçın
- Yeşil Çay
- Meyveler (Özellikle; kırmızı meyveler, elma, portakal)
- Avokado
- Yağlı Balıklar (Somon, hamsi, lüfer, palamut)
- Soğan, Sarımsak
- İlik Kemik Suyu
- Kuru Yemişler (Ceviz, fındık, badem, kabak çekirdeği) (3)
Fonksiyonel Tıp Tedavi Planı:
Bu tedavi planı; işlevsel bir ilaç tedavi planı, yaşam tarzı değişiklikleri ve bitkisel besin destekleriyle birlikte birçok farklı diyet müdahalesi dahil olmak üzere geniş bir terapötik yöntem yelpazesinden bir veya daha fazlasını içerebilir.
Değiştirilmesi gereken yaşam tarzları: Uyku, fiziksel aktivite ve beslenmedir.
Fonksiyonel tıpta öncellikle beslenmeyi vurgulayan 'Önce Gıda' yaklaşımı esastır. İlaç tedavisi yerine terapötik gıdalar ön plandadır.
Tipik bir fonksiyonel tıp hastasında vücutta artmış enflamasyon ve bağırsak geçirgenliğinin olduğunu varsayarsak, hastayı “fabrika ayarlarına” döndürebilmek için ELİMİNASYON DİYETİ uygulanması tedavinin olmazsa olmazlarındandır.
Eliminasyon Diyeti Nedir?
Eliminasyon diyeti, kronik enflamatuar hastalıkların semptomlarının azalmasına yardımcı olan özel bir diyettir.
Eliminasyon diyeti, çeşitli yiyeceklerin 4-6 hafta boyunca diyetten çıkarılması ve ardından kontrollü bir şekilde eklenmesi prosedürü ile uygulanan bir diyettir.
Temel olarak kilo verdirme amacı taşımaz.
Bağırsaklardaki bağışıklık sistemi cevabını düzenlemek amacıyla potansiyel antijen olarak görülen tüm besinleri elimine etmek esasına dayanır. Diyetin sonunda çıkartılan besinler 3 gün ara ile tek tek hastaya verilir.
Güzel bir yan etki olarak fazla kilolularda kilo kaybı da görülebilir.
Eliminasyon Diyeti Yasakları:
- Tüm şeker ve tatlandırıcılar
- Glutenli tahıllar ve unları (arpa, buğday, çavdar)
- Süt ürünleri (peynir, yoğurt, süt, kefir, tereyağı)
- Yumurta (her hastada çıkartılmaz)
- İşlenmiş et ürünleri (Sucuk, salam, sosis)
- Kabuklu deniz ürünleri
- Mısır
- Sığır eti
- Soya ve soya içeren ürünler
- Alkol, kahve ve çikolata
- Yer fıstığı
- Domates, biber, patlıcan ve patates (Bu madde zorunlu değil ama eklem ağrısı olanlarda bu sebzeleri de diyetten çıkartmakta fayda var)
Eliminasyon Diyeti Serbestleri:
- Sebzeler ve Meyveler
- Pirinç
- Kavrulmamış çiğ kuruyemişler
- Kuzu eti
- Balık (Mevsimindeki, küçük deniz balıkları)
- Kümes Hayvanları
- Glutensiz tahıllar (karabuğday, glutensiz yulaf ezmesi, basmati pirinç)
- Sağlıklı yağlar: Zeytinyağı-Sade yağı
- Baharatlar (Zerdeçal, Zencefil, Kekik, Biberiye, Tarçın)
- Yeşil Çay (Siyah çaysız yapamayanlar için az miktarda açık çay olabilir)
Eliminasyon diyetinde en az 3 hafta glutensiz, kazeinsiz (süt ve süt ürünü olmadan) ve rafine şekersiz beslenmek ana hedeftir. Diğer yasaklar ise hastalığa göre değişmektedir.
Eliminasyon diyeti boyunca ana enerji kaynakları; sağlıklı yağlar (zeytinyağı, ceviz, fındık, badem gibi kuru yemişler, sade yağı, avokado) ve glisemik indeksi düşük glutensiz (karabuğday, chia, kinoa, glutensiz yulaf, teff) tahıllardır.
Hazırlayan: Diyetisyen Damla Türkay
- https://functionalmedicine.widen.net/s/pkcvf2wzlj/ifm_functional_medicine_descriptive_paper
- https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/understanding-acute-and-chronic-inflammation
- https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/foods-that-fight-inflammation
- https://www.precisionnutrition.com/elimination-diet
- Bir seçim yapmanız sayfanın tamamının yenilenmesine neden olur.
- Bir seçim yapmak için boşluk tuşuna sonra ok tuşlarına basın.