Yeme Bozuklukları

Yeme bozuklukları, insanların yeme davranışlarında ve ilgili düşünce ve duygularında ciddi bozukluklarla ilişkili olan, aslında ciddi ve genellikle ölümcül hastalıklardır. Buna rağmen bu bozuklukların bir yaşam tarzı seçimi olduğuna dair yaygın bir yanlış düşünce vardır. Yaygın yeme bozuklukları arasında anoreksiya nervoza, bulimia nervoza ve tıkınırcasına yeme bozukluğu bulunur. (1).

Hazırlayan: Diyetisyen Damla Türkay

Yeme bozuklukları, sağlıksız beslenme alışkanlıklarının gelişmesine neden olan psikolojik bir durumdur. Bu bozukluklar; besinlerle, vücut ağırlığı veya vücut şekli ile ilgili bir takıntı ile başlayabilir.

Ağır vakalarda yeme bozuklukları ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir ve tedavi edilmezse ölümle bile sonuçlanabilir.

Yeme bozukluğu olan kişilerde çeşitli belirtiler ortak olabilir. Yaygın semptomlar arasında şiddetli gıda kısıtlaması, aşırı yemek yeme ve kusma veya aşırı egzersiz yapma gibi arınma davranışları yer alır. (2)

Anoreksiya Nervoza

Anoreksiya nervoza, yıkıcı fiziksel sonuçları olan psikolojik bir hastalıktır. Düşük vücut ağırlığı ve beden imaj algısında ​​bozulma ile vücudun gıdadan yoksun bırakılmasıyla kendini gösteren, kilo alma konusunda takıntılı bir korku ile karakterizedir. Genellikle artan egzersiz seviyeleri ile paralel ilerler.

Anoreksiya nervoza kimlerde görülür?

Anoreksiya nervozanın tek bir nedeni yoktur, ancak anoreksinin gelişme olasılığını artıran risk faktörleri vardır. Bunlar kültürel, biyolojik veya psikolojik olabilir.

Anoreksiya nervoza genellikle ergenlik döneminde gelişir ve genellikle bulimia nervoza ve tıkınırcasına yeme bozukluğundan daha erken bir başlangıç yaşına sahiptir.

Anoreksiya Nervozanın Belirtileri Nelerdir?

• Vücut şekli, ağırlığı ve/veya görünümü ile meşgul olma
• Yoğun kilo alma korkusu
• Olumsuz veya çarpık beden imajı, sağlıklı kiloda veya düşük kilodayken kendini şişman olarak algılama
• Düşük benlik saygısı (örneğin suçluluk, özeleştiri, değersizlik)
• Katı düşünme ("siyah beyaz", "iyi ve kötü" yiyecekler)
• Anksiyete veya depresyon
• İntihar veya kendine zarar verme düşünceleri veya davranışları
• Sürekli veya tekrarlayan diyet, kısıtlayıcı veya katı yeme alışkanlıkları
• Aşırı veya zorlayıcı egzersiz
• Bozulmuş okul veya iş performansı
• Yemekle ilgili takıntılı ritüeller
• Yemek yemekten sık sık kaçınma, yememek için bahaneler üretme
• Yiyecek içeren sosyal durumlardan sosyal geri çekilme veya kaçınma

Anoreksiya Nervozanın Fiziksel Belirtileri ve Etkileri:

Beyin – yiyecek/kalori ile meşgul olma, kilo alma korkusu, baş ağrısı, bayılma, baş dönmesi, ruh hali değişimleri, kaygı, depresyon

Saç ve cilt – kuru cilt, kırılgan tırnaklar, ince saç, sarı ten, soğuğa karşı toleranssızlık

Kalp ve kan – zayıf dolaşım, düzensiz veya yavaş kalp atışı, çok düşük kan basıncı, kalp durması, kalp yetmezliği, düşük demir seviyeleri (anemi)

Bağırsaklar– kabızlık, ishal, şişkinlik, karın ağrısı

Hormonlar– düzensiz veya eksik mestürasyon, libido kaybı, kısırlık

Böbrekler– dehidrasyon, böbrek yetmezliği

Kemikler ve kaslar – kemik kalsiyumu kaybı (osteopeni), osteoporoz, kas kaybı, halsizlik, yorgunluk

İyileşme ve tedavi:

Uzun yıllardır hastalıkla yaşıyor olsanız bile anoreksiyadan kurtulmak mümkündür. İyileşme yolunda ilk adım yardım istemektir. Sizi destekleyen doğru ekip (psikiyatr, psikolog ve diyetisyen) ile anoreksiyadan kurtulabilirsiniz. (3)

Bulimia Nervoza

Bulimia olarak da bilinen bulimia nervoza, bir yeme bozukluğudur. Genellikle kısa sürede çok miktarda yemek yiyip ardından kusma ile karakterizedir.

Arınma; zorla kusma, aşırı egzersiz veya müshil veya diüretik alarak gerçekleşebilir. Bulimia, yaşamı tehdit edebilecek ciddi bir durumdur. Bulimia ile yaşayan insanlar, bir tıkınma ve ardınsan boşaltma döngüsünü takip etmenin yanı sıra, temizleme davranışları gösterebilir. Temizleme davranışları, oruç tutma, egzersiz yapma veya aşırı diyet yapma gibi kiloyu korumak için diğer katı yöntemleri de içerebilir.

Bulimia Nervozanın Belirtileri Nelerdir?

Bulimia semptomları, bir kerede çok miktarda yemek yemeyi ve bu davranışlar üzerinde kontrol eksikliği ile birlikte kusmayı içerir. Bulimia ile yaşayan bir kişi, yemek yedikten sonra kendinden iğrenme duyguları da yaşayabilir.

• Kilo alma korkusu
• Ağırlık ve vücut ile meşgul olma
• Güçlü bir şekilde olumsuz bir benlik imajı
• Genellikle 2 saatlik bir süre içinde aşırı yemek yeme
• Kendi kendini kusturma
• Müshil veya diüretiklerin yanlış kullanımı
• Kilo kaybı için takviyeler veya otlar kullanımı
• Aşırı ve zorlayıcı egzersiz
• Lekeli dişler (mide asidinden)
• Asit reflü
• Kabızlık
• Tipik sosyal aktivitelerden çekilme

Komplikasyonları Nelerdir?

• Böbrek yetmezliği
• Kalp sorunları
• Diş eti hastalığı, diş çürüğü
• Sindirim sorunları veya kabızlık
• Ülserler ve mide hasarı, dehidrasyon
• Besin eksiklikleri, elektrolit veya kimyasal dengesizlikler
• Bozuk menstürasyon
• Depresyon, kaygı

Bulimia Nervozaya Ne Sebep Olur?

• Genler
• Aile öyküsü
• Geçmiş travmatik bir olay
• Sosyal veya kültürel etkiler (4)

İyileşme ve Tedavi:

Bulimia nervozadan tam iyileşme mümkündür. Yine de çoğu zaman insanlar, tespit edilmeden veya yardım aramadan önce uzun yıllar bulimia ile yaşar ve bu da döngünün kırılmasını zorlaştırabilir.

Kendinizde veya tanıdığınız birisinde bulimia nervoza belirtilerini fark ederseniz, mümkün olan en kısa sürede profesyonel yardım almak en iyisidir. (5)

Tıkanırcasına Yeme Bozukluğu

Tıkınırcasına yeme bozukluğu, düzenli olarak tıkınırcasına yeme atakları ile karakterize bir psikolojik hastalıktır. Tıkınırcasına yeme, hızlı bir zaman diliminde gerçekleşebilen veya daha uzun bir periyoda yayılabilen aşırı miktarda yemek yemeyi içerir. Bu ataklar kaotik, kontrol edilemez olabilir.

Aşırı yemek yemekten nasıl farklıdır?

Aşırı yemek, insan olmanın bir parçasıdır - sosyal ortamlarda (örneğin Yılbaşı yemeği) veya yalnızken (örneğin, Netflix ve paket servisi olan bir gecede) doğal olarak aşırı yiyebiliriz. Seçim ya da kaza sonucu, birisinin rahatça doyma noktasını aştığı zaman aşırı yeme olur. Yemek mevcut olduğu için, yediğimiz yemek zevkli olduğu için, sıkıldığında veya dikkatimiz dağıldığında veya bizi rahatlattığı veya rahatlattığı için (örneğin, üzgün, bunalmış veya zor bir günün ardından) aşırı yiyebiliriz. Tıkınırcasına yemek aşırı yemek yemekten farklıdır. Utanç, suçluluk ve kontrolden çıkma hissinin eşlik ettiği, zamanla tekrar tekrar yaşanan yoğun aşırı yeme dürtüsüdür.

Belirtileri Nelerdir?

• Yeme davranışıyla ilgili bir kontrol eksikliği hissi
• Normalden daha hızlı yemek
• Kaotik, öngörülemeyen yeme alışkanlıkları
• Yiyeceklerin etrafında kontrolden çıkma hissi
• Kontrolsüz, dürtüsel veya sürekli yeme dönemleri, genellikle rahatsız edici bir şekilde doyma noktasına kadar
• Ne kadar zevkli olursa olsun, mevcut olan her türlü yemeği zorunlu olarak yemek
• Fiziksel olarak aç değilken yemek
• Aşırı miktarda “sınır dışı” yiyecekler yemek
• Tıkınırcasına yeme epizodunu takiben kilo alma endişesi
• Gıdaya harcanan aşırı para
• Tıkınırcasına yeme epizodu sırasında kendini yüksek, uyuşmuş veya ayrışmış hissetmek
• Tıkınırcasına yeme döngüsünü kırmak için çaresiz hissetmek
• Gizlice yemek
• Sosyal ortamlarda 'normal' miktarlarda yemek ve yalnızken aşırı yemek
• Suçluluk, kendinden iğrenme, kendinden nefret etme
• Depresyon ve/veya anksiyete

Risk Faktörleri Nelerdir?

Çok Sıkı Diyetler

Katı diyet yapmak daha genel olarak gıda kısıtlamasının vücut (fizyolojik) ve beyin (psikolojik) üzerindeki etkisi nedeniyle aşırı yeme riskini artırır.

Yiyecek Güvensizliği

Yiyecek güvensizliği, yiyecek aramak ve tutmak için hayatta kalma tepkisini tetikleyebilecek başka bir nedendir. Çocukken veya hayatlarının bir döneminde (örneğin, evsizlik veya maddi sıkıntı) gıda güvensizliği yaşayan kişiler için, gıda güvenli olduğunda, tıkınırcasına yeme bozukluğu riski artar.

Karşılanmamış İhtiyaçlar

Karşılanmayan ihtiyaçlar da tıkınırcasına yeme için bir itici güç olabilir. Bu ihtiyaçlar duygusal, psikolojik, sosyal, profesyonel, ruhsal, fiziksel veya zevk olabilir. Her ne ise, bir tıkınırcasına yeme olayı ihtiyaçlarınızın karşılanmadığının bir işareti olabilir.

İyileşme ve Tedavi

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu ciddi bir akıl hastalığıdır. Herkesin Tıkınma Yeme Bozukluğu deneyimi benzersizdir ve her kişi için farklı şekilde deneyimlenebilir, ancak herkes profesyonellerden yargılayıcı olmayan destek ve tedaviye erişmeyi hak eder. (6)

 Hazırlayan: Diyetisyen Damla Türkay

1. https://www.nimh.nih.gov/health/topics/eating-disorders
2. https://www.healthline.com/nutrition/common-eating-disorders#what-they-are
3. https://www.eatingdisorders.org.au/eating-disorders-a-z/anorexia-nervosa/
4. https://www.healthline.com/health/bulimia-nervosa#causes
5. https://www.eatingdisorders.org.au/eating-disorders-a-z/bulimia-nervosa/
6. https://www.eatingdisorders.org.au/eating-disorders-a-z/binge-eating-disorder/