İkincil Karbon Ayak İzi Nedir?

İkincil Karbon Ayak İzi, yaşamımızda kullandığımız ürünlerin yaşam döngüsünden, bu ürünlerin imalatı ve en sonunda bozulmalarıyla ilgili olan dolaylı CO₂  emisyonlarının ölçüsüdür.[1]

Dünyada üretim ve tüketimin artması, sanayi sektörünün hızla gelişmesi kentleşme ve çevre sorunlarını arttırmaktadır. Doğal yapının bozulması, iklim değişikliği, çölleşme ve bazı biyolojik türlerin giderek azalması ciddi tehlike oluşturmaktadır.[2]

 Hazırlayan: Diyetisyen Şevval Beyza Kulaksız

Karbon Ayak İzi Nedir?

Karbon Ayak izi, birim karbondioksit cinsinden ölçülen, üretilen sera gazı miktarı açısından insan faaliyetlerinin çevreye verdiği zararın ölçüsüdür. Karbon ayak izi, insan aktiviteleri (ulaşım, elektrik tüketimi, su tüketimi, ısınma, yakıt tüketimi vb.) gibi sonuçlardan oluşan sera gazı salınımlarının toplamından ibarettir. Sürdürülebilir bir çevre ve kalkınma için dünyada karbon salınımlarının az olduğu ekonomilere dönük adımlar atılmaktadır. Bu sebeple insan kaynaklı sera gazı salınımlarının azaltılması ve çevreye olan etkisini dengelemek için karbon ayak izi kavramı oluşturulmuştur.[3]

Karbon Ayak İzini 2 farklı kategoride ele alabiliriz. Birincil (doğrudan) ve İkincil (dolaylı) karbon ayak izi. Birincil karbon ayak izi evsel enerji tüketimi ve ulaşım dahil olmak üzere fosil yakıtlarının yanmasından ortaya çıkan doğrudan CO₂ salınımlarının, ikincil ayak izi ise kullandığımız ürünlerin tüm yaşam döngüsüyle ilgili olan CO₂ salınımlarının ölçüsüdür.

Birincil ayak izi, evsel enerji tüketimi ve ulaşım dahil olmak üzere fosil yakıtlarının yanmasından ortaya çıkan doğrudan CO2 salınımlarının, ikincil ayak izi ise kullandığımız ürünlerin tüm yaşam döngüsüyle (ürünlerin imalatı ve en sonunda bozulmaları) ilgili olan dolaylı CO2 salınımlarının ölçüsüdür.[4]

Jones ve Kammen[5]yaptıkları çalışmada; Birincil ve İkincil Karbon Ayak İzi parametrelerini şu şekilde belirlemişlerdir:

Birincil Karbon Ayak İzi

• Yakıt
• Doğalgaz

İkincil Karbon Ayak İzi

      - Ulaşım (Toplu taşıma, Hava ulaşımı, Otomobil)

      - Barınma (Elektrik, Su ve Atık, Isınma)

      - Gıda (Tahıl, Sebze, Meyve, Et)

      - Ürün (Giyim, Ev ürünleri, Kişisel Bakım)

      - Hizmet (Sağlık, Eğlence, Eğitim)

İkincil Karbon Ayak İzine Sebep olan faktörler nelerdir?

• Yenilenemeyen enerjilerin yaygın kullanımı
• Artan Sanayileşme
• Nüfus Artışı
• Gereksiz gıda tüketimi
• Çevre Kirliliği

İkincil Karbon Ayak İzinizi Azaltmak İçin Neler Yapabilirsiniz?

• Olabildiğince özel araç yerine toplu taşıma kullanarak,
• Elektrik konusunda yenilenebilir enerjiyi kullanarak,
• Sürdürülebilir beslenme ilkelerini benimsemek, özellikler kırmızı et tüketimini minimuma düşürerek,
• Geri dönüştürülebilen ürünleri kullanmaya özen göstererek,
• İthal ürünlerden kaçınarak size daha kolay ulaşabilen ürünler/gıdaları tercih ederek,
• Giysi alışverişi yaparken çok uzak ülkelerden gelen giysileri tercih etmeyerek
• Gereksiz ambalajlanmış ürünleri tercih etmeyerek

 İkincil Karbon ayak izinizi azaltabilirsiniz.

Hazırlayan: Diyetisyen Şevval Beyza Kulaksız

[1] http://www.karbonayakizi.com/2019

[2] Rana R., Ingrao C., Lombardi M., Tricase C., “GreenhouseGas Emissions Of An Agro-Biogas Energy System: Estimation Under The Renewable Energy Directive”, Science of The Total Environment, 2016, 550:1182-1195

[3] Binboğa G., Ünal A., Sürdürülebilirlik Ekseninde Manisa Celal Bayar Üniversitesi’nin Karbon Ayak İzinin Hesaplanmasına Yönelik Bir Araştırma, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 2018, 21:187-202.

[4] Mattila, T., Kujanpaa, M., Dahlbo, H., Soukka, R., ve Myllymaa, T. (2011). Uncertainty and sensitivity in the carbon footprint of shopping bags. Journal of Insdustrial Ecology, 15 (2), 217-227.

[5] Jones, C.M., ve Kammen D.M. (2011). Quantifying carbon footprint reduction opportunities for U.S. households and communities. Environmental Science and Technology, 45 (9), 4088-4095.